Co to jest analityka ogólna?

Analitykę ogólną wykonuje się nie tylko profilaktycznie, ale również w diagnostyce i leczeniu wielu chorób. Jej głównym zadaniem jest określenie właściwości fizycznych, chemicznych oraz biologicznych próbek oddanych do badania. Jakie są wskazania do wykonania analityki ogólnej i jak się odpowiednio do niej przygotować?

Analityka ogólna, to szereg podstawowych badań przeprowadzanych w celu oceny stanu zdrowia organizmu. Polega ona na analizie właściwości oraz składu pobranych od pacjenta płynów ustrojowych, tkanek, wydzielin oraz wydalin. Do badań wykonywanych w ramach analityki ogólnej zaliczyć można przede wszystkim:

• ogólne badanie moczu – pomaga diagnozować choroby układu moczowego oraz innych narządów i układów. Ponadto ma ono na celu ocenę mikroskopową oraz cech fizykochemicznych osadu moczu;
• dobową zbiórkę moczu – dzięki niej bada się dobowe wydalanie mocznika, kreatyniny, sodu, potasu, wapnia oraz fosforu nieorganicznego;
• klirens kreatyniny – pozwala rozpoznawać i monitorować niewydolność nerek;
• badanie ogólne kału – polega na ocenie makro- i mikroskopowej, składu chemicznego, oraz wstępnej ocenie bakteriologicznej. Dzięki niemu można określić przyczyny schorzeń układu pokarmowego;
• badanie kału w kierunku pasożytów – pomaga wykryć w przewodzie pokarmowym obecność pasożytów, takich jak: tasiemiec, glista, owsiki i inne;
• badanie kału w kierunku krwi utajonej – dzięki niemu można wykryć m.in. nowotwór jelita grubego, polipy okrężnicy lub chorobę wrzodową;
• testy immunoenzymatyczne z kału – wykrywają zakażenie pasożytem Lamblia intestinalis i bakterią Helicobacter pylori.

Wskazania do wykonania analityki ogólnej

Badania zaliczane do analityki ogólnej pomagają diagnozować wiele schorzeń, dlatego każde z nich posiada nieco inne wskazania.

Wskazania do ogólnego badania moczu:

• częste oddawanie moczu lub konieczność wstawania w nocy do toalety;
• uczucie parcia na mocz lub niepełnego oddania moczu;
• zmieniony kolor moczu lub jego nadmierne pienienie się;
• ból lub uczucie pieczenia podczas oddawania moczu;
• bóle brzucha w okolicy lędźwiowej i podbrzusza;
• gorączka.

Wskazania do dobowej zbiórki moczu:

• podejrzenie cukrzycy, zasadowicy lub kwasicy;
• choroby nerek;
• podejrzenie osteoporozy, choroby przytarczyc i tarczycy;
• zaburzenia elektrolitowe;
• nadużywanie alkoholu;
• podejrzenie niedoboru witaminy D.

Wskazania do badania klirensu kreatyniny:

• podejrzenie niewydolności nerek;
• konieczność stosowania leków o dawce dostosowanej do wielkości filtracji kłębkowej;
• ciemny lub mocno pieniący się mocz;
• problemy z oddawaniem moczu;
• zmniejszenie objętości wydalanego moczu;
• obrzęki na nadgarstkach, twarzy i wokół oczu.

Wskazania do badania ogólnego kału:

• krwawienie z przewodu pokarmowego;
• zaburzenia wchłaniania pokarmów;
• choroby zakaźne układu pokarmowego wywoływane przez pierwotniaki, grzyby, bakterie, wirusy lub pasożyty.

Wskazania do badania kału w kierunku pasożytów:

• anemia;
• biegunki lub zaparcia;
• wysypka lub problemy skórne;
• swędzenie odbytu;
• senność i zmęczenie;
• wzdęcia, skurcze żołądka i gazy.

Wskazania do badania kału w kierunku krwi utajonej:

• bóle żołądka;
• ogólne osłabienie;
• ciemne, smoliste lub krwawe stolce;
• utrata masy ciała;
• zmiana rytmu wypróżnień;
• podejrzenie schorzeń układu pokarmowego – m.in. polipów, raka żołądka, hemoroidów, gruczolaka, krwawiących wrzodów.

Wskazania do testów immunoenzymatycznych z kału:

• niestrawność lub bóle brzucha;
• zaparcia lub wzdęcia i uporczywe gazy;
• zgaga lub odbijanie;
• brak apetytu lub jego pogorszenie;
• osłabienie lub problemy z koncentracją;
• wymioty;
• bladość skóry;
• gorączka;
• wodniste biegunki;
• wysypka skórna.

Jak się przygotować do analityki ogólnej?

Każde badanie wykonywane w ramach analityki ogólnej wymaga nieco innego przygotowania.

Przygotowanie do ogólnego badania moczu:

• należy zaopatrzyć się w dostępny m.in. w aptece, jednorazowy pojemnik do badania moczu;
• zaleca się unikanie wysiłku fizycznego;
• na co najmniej dobę od badania należy powstrzymać się od współżycia seksualnego;
• przed pobraniem moczu należy dokładnie umyć zewnętrzne narządy płciowe ciepłą wodą i mydłem.

Nie powinno się przeprowadzać badania moczu w trakcie miesiączki oraz 2-3 dni przed lub po menstruacji.

Przygotowanie do dobowej zbiórki moczu:

• należy zaopatrzyć się w dostępny m.in. w aptece pojemnik jednorazowy do badania ogólnego moczu oraz pojemnik z podziałką o objętości 2-3 litrów.

Przygotowania do klirensu kreatyniny.

Badanie to wymaga wykonania badania krwi oraz dobowej zbiórki moczu.

Klirens kreatyniny – przygotowania do badania krwi:

• w miarę możliwości należy unikać stresu;
• na 2-3 dni przed badaniem nie należy spożywać alkoholu;
• na 12 godzin przed badaniem nie należy pić herbaty, napojów kofeinowych ani spożywać posiłków;
• rano, w dniu badania można wypić maksymalnie szklankę wody;
• pobranie krwi należy wykonać najlepiej przed przyjęciem porannej porcji leków;
• na 10-15 minut przed badaniem zaleca się pozostawanie w pozycji siedzącej.

Klirens kreatyniny – przygotowania do badania moczu:

• takie jak w przypadku dobowej zbiórki moczu.

Przygotowania do badania ogólnego kału, badania kału w kierunku pasożytów, krwi utajonej oraz testów immunoenzymatycznych:

• należy zaopatrzyć się w jednorazowy, plastikowy pojemnik, dostępny m.in. w aptece;
• w przypadku badania na krew utajoną w kale, na 2 dni przed nie należy spożywać w nadmiarze alkoholu, a także Aspiryny oraz innych leków;
• przed oddaniem kału zaleca się całkowite opróżnienie pęcherza moczowego.

Jak przebiega analityka ogólna?

Przebieg badań wykonywanych w ramach analityki ogólnej nie jest skomplikowany. Jednak by były one wiarygodne, należy stosować się do konkretnych, często odmiennych zaleceń.

Ogólne badanie moczu – przebieg pobrania.

Do badania ogólnego należy pobrać mocz poranny. Pierwszą jego porcję powinno się oddać do ustępu, a następnie kolejną – do plastikowego pojemnika (minimum 10 ml). Pobraną próbkę należy jak najszybciej dostarczyć do laboratorium.

Dobowa zbiórka moczu – przebieg pobrania.

Zbiórkę moczu należy rozpocząć rano i prowadzać przez dobę. Oznacza to, że zbiórka rozpoczęta rano musi zakończyć się następnego dnia, o tej samej godzinie (również rano). Pierwsza porcja moczu powinna zostać oddana do ustępu, a następna do plastikowego, dużego pojemnika. Każda kolejna porcja moczu musi być w całości oddawana do pojemnika. Ostatnią powinna być ta oddana drugiego dnia rano. Podczas całego okresu zbiórki moczu, pojemnik należy przechowywać w lodówce. Całą zawartość pojemnika zbiorczego należy ze sobą wymieszać, a następnie przelać do małego pojemnika o pojemności około 50-100 ml. Przed oddaniem próbki moczu do badań, należy pamiętać o umieszczeniu na niej informacji o zebranej objętości moczu oraz godzinie rozpoczęcia i zakończenia jego zbiórki.

Klirens kreatyniny – przebieg pobrania.

Pobieranie moczu do tego badania przebiega tak samo jak w przypadku dobowej zbiórki moczu. Dodatkowo pobrana zostaje od pacjenta krew z żyły łokciowej.

Badanie ogólne kału, badanie kału w kierunku pasożytów, krwi utajonej oraz testy immunoenzymatyczne z kału – przebieg pobrania.

W przypadku wszystkich tych badań należy pobrać do plastikowego pojemnika niewielką próbkę kału – wielkości orzecha laskowego. Pojemnik powinno się bardzo dokładnie zakręcić i jak najszybciej dostarczyć do laboratorium. Jeśli nie ma takiej możliwości, należy przechowywać go nie dłużej niż 2 dni w chłodnym miejscu. Badania na krew utajoną w kale nie należy wykonywać w trakcie menstruacji.